De kracht van systemisch werk
Hoe kan het toch dat je eigenlijk altijd goed uit je woorden komt, maar bij die ene persoon niet? Of wat maakt dat je toch steeds weer – ook al weet je dit al jaren – je weer te veel verantwoordelijkheid naar je toe trekt? Of hoe komt het dat je na al die resultaten toch het gevoel hebt dat je niet zoveel waard bent… Dit soort patronen heb je soms al zo lang bij je, dat ze een soort blauwdruk vormen van hoe je in elkaar zit. Maar hoe kun je hierin dan groeien als het zo in je aard lijkt te liggen? Met systemisch werk krijg je meer bewustzijn en gevoel bij deze patronen waardoor je stapje voor stapje meer ruimte krijgt voor jouw eigen weg.
Wat is systemisch werk?
De Duitse psychotherapeut Bert Hellinger (1925-2019) was de grondlegger van het systemisch werken. Systemisch werk kijkt naar mensen vanaf een afstandje, en dan vooral naar de systemen waar je als mens deel van uitmaakt. Denk aan je gezin van herkomst, binnen klassen of organisaties. Door zo open en oordeelloos mogelijk te kijken naar een systeem, kun je ruimte vinden voor een nieuwe zienswijze en aanpak.
De drie basisprincipes
- Binding:
Iedereen heeft recht op een plek in het systeem. Iedereen hoort erbij en tussen mensen bestaan sterke relaties of bindingen. - Ordening:
Elk systeem heeft een natuurlijke ordening. Ieder lid van het systeem, zoals een familie, organisatie of gemeenschap, heeft een eigen plek ten opzichte van elkaar. - Balans van geven en nemen:
Geven en nemen hoort in balans te zijn. Wanneer er onbalans ontstaat, bijvoorbeeld wanneer één lid van het systeem meer neemt dan geeft, kan dit leiden tot spanningen en conflicten.
De fontein
Els van Steijn heeft meerdere boeken geschreven over Systemisch werk en ze gebruikt hierin de metafoor van de fontein. Ze bedoelt dan een fontein die uit meerdere lagen of ‘bakken’ bestaat. Ieder hoort in zijn eigen bak zodat je ook de voeding krijgt – het water – van de bakken boven je. Heb jij als kind bijvoorbeeld voor een ouder moeten zorgen? Dan ben je als het ware in de ‘bak’ boven je ouder gaan staan. Daardoor heb je waarschijnlijk allerlei kwaliteiten ontwikkeld, maar het heeft je ook wat gekost. Het is namelijk hard werken, als je niet in je ‘eigen bak’ staat. Het leven stroomt dan minder en het is lastiger om te kiezen voor wat je wilt; misschien is het zelfs lastig om überhaupt te voelen waar je naar verlangt.
Wel of niet opstellen?
Systemisch werk is vooral bekend van de opstellingen. In een opstelling stel je delen van een systeem op, soms is dat je familiesysteem en soms zijn dat leden van je team of organisatie. Het hangt van je vraag en de situatie af wat helpend of passend is. In de coaching doen we dit soms met een tafelopstelling. Maar soms gebruiken we vloerankers of enkel systemische vragen.
- Een tafelopstelling is een laagdrempelige manier om inzicht te krijgen in dynamieken en patronen. Dit doen we met poppetjes die leden van het systeem symboliseren.
- Vloerankers zijn vilten voeten of een soort placemats die we in de ruimte leggen en die leden van het systeem voorstellen.
- Systemische vragen zijn vragen die inzicht geven in de dynamiek, zoals: wat mag hier vooral niet gezien worden? Of: voor welk probleem is dit patroon een oplossing?
Tim
Tim is communicatief sterk, hij is daarnaast een snelle denker en leergierig. In contact met klanten, collega’s en leidinggevenden kan hij zeggen wat hij denkt en wil op een manier die helder is en prettig voor anderen. Alleen bij die éne leidinggevende voelt hij onzekerheid, bijna alsof hij wat krimpt zodra hij het gesprek aangaat. In de coaching wil hij deze dynamiek graag keren.
Het heeft voor Tim niet heel veel zin om nog meer vaardigheden te leren, want die heeft hij al in z’n rugzak. In de systemische coaching ontdekt hij dat deze specifieke leidinggevende hem doet denken aan zijn vader. Zijn vader was vroeger erg streng en duldde geen tegenspraak. Hij is zich tegen hem gaan verzetten, terwijl hij zich ook klein voelde ten opzichte van hem. Precies hoe hij zich voelt in contact met die leidinggevende.
Door deze dynamiek te herkennen, merkte hij al snel verschil op het werk. Hij kan zijn leidinggevende meer zien voor wie hij is en herhaalt minder de dynamiek die hij zo goed kent. Op persoonlijk vlak gaat het voor Tim ook over hoe hij zijn vader - in systemische bewoordingen – meer kan aannemen zoals hij is, met het gemis én met alles wat er wel was.
Tim is niet zijn echte naam, zijn verhaal is wel echt.